aan tafel bij De Databoerin.
In 2022 verscheen een serie artikelen in de Akkerbouwkrant van de hand van De Databoerin. Als introductie publiceerde de Akkerbouwkrant onderstaande
‘Aan tafel bij …’
“Smart farming is boerenverstand versterken met data”
Smart farming en precisielandbouw worden vaak in één adem genoemd. Volgens Nicole Bartelds-Bongers uit Tweede Exloërmond is er desalniettemin een wezenlijk verschil. “Precisielandbouw gaat over het variabel toepassen van gewasbescherming, bemesting of irrigatie. Smart farming is het eerst inzicht krijgen wat er achter de verschillen in een perceel zit voor je iets variabel toepast.” In seizoen 2022 van Akkerbouwkrant neemt Bartelds ons in een speciale rubriek mee in de wondere wereld van data. Als de ‘Databoerin’ neemt ze ons bij de hand om te benadrukken dat het interpreteren van alle gegevens die worden verzameld belangrijker is dan de precisietechniek zelf. “Want je moet bijna een ict’er zijn om data en technieken in te zetten om beter in te kunnen spelen op variatie en omstandigheden.”
Tekst: Martin de Vries
Het verzamelen van data is niet zo moeilijk. De uitdaging zit in de interpretatie. Hoe maak ik opbrengstdata tot waarde? “Belangrijk is om de vraag te stellen wat de data jou zegt. Met dit inzicht kan je als agrariër aan de slag. Mijn overtuiging is dat als je niet begrijpt welk inzicht achter een taakkaart zit, je je gps beter uit kunt doen. De crux zit in de stap er voor. Waarom denk ik dat hier iets meer moet en daar wat minder? Exacte rekenregels daarvoor bestaan veelal niet. Je krijgt algemene kengetallen van een perceel en daar voeg je een stuk ervaring en boerenverstand aan toe”, vertelt Nicole Bartelds. Met haar onderneming De Databoerin begeleidt ze een tiental agrariërs bij het verwerken van alle gegevens tot een kaart en vooral om daarmee een vervolgstap te zetten. “Data verzamelen is namelijk niet zo ingewikkeld. De uitdaging zit in het leren begrijpen.”
Nicole Bartelds volgde in Wageningen een studie tropische bodemkunde toen ze haar echtgenoot Jakob leerde kennen. Een man met een akkerbouwbedrijf in de Veenkoloniën. “Ik had het ideaal om de wereld te verbeteren door middel van voedselvoorziening. Binnen dat scala sprak de bodem mij in het bijzonder aan.” Omdat Jakob Bartelds het bedrijf van zijn ouders in Tweede Exloërmond kon overnemen, besloot Nicole om haar toekomstplannen iets bij te stellen en in Drenthe te blijven. “Bodemkunde staat de laatste vijf tot tien jaar weer meer in de belangstelling, maar toen ik afstudeerde waren functies in mijn vakgebied in deze regio zeer beperkt. In de ict was wel veel vraag. Dus ben ik daar in begonnen. Dat is voor mij een nieuwe passie geworden. Ik heb me lang bezig gehouden met de informatievoorziening van bedrijven in de breedte. Eind jaren negentig ging dat steeds meer richting geografie. Het maken van bodemkaarten op basis van data.”
Steeds vaker kreeg Nicole Bartelds vanuit het ict-bedrijf waar ze werkte opdrachten vanuit de landbouw. “Dat voelde als een soort van thuiskomen. Alle vakgebieden die ik beheers kwamen zo bij elkaar. Voor mij was in 2016 de tijd rijp om voor mezelf te beginnen en me te gaan richten op de informatievoorziening voor boeren.”
De Databoerin richt zich op het toepassen van smart farming. “Oftewel het gebruik van data en technieken om beter in te spelen op variatie en omstandigheden. Een agrariër werkt veel op kennis en ervaringen en eigen waarneming. Vaak weten ze precies te vertellen waar de natte of droge plekken in een perceel zitten. De technische middelen zijn een extra waarneming en vragen ook om een andere manier van werken. Je ziet in de akkerbouw wel dat men naar een vorm van smart farming toe wil, maar hoe pak je het vervolgens aan.”
De inbreng van Nicole Bartelds zit niet zozeer in het technische deel op de trekker. “Het laten communiceren tussen producten van verschillende fabrikanten is al een vakgebied apart. Hoe koppel ik data van een ‘rode’ trekker aan die van een ‘groene’? De kennis hierover zit vooral bij fabrikanten en dealers. Data wordt op een akkerbouwbedrijf op verschillende manieren verzameld. Hoe verwerk ik die tot een kaart en vooral ook hoe zet ik een vervolgstap? Daar help ik nu een tiental bedrijven mee. Vaak in het kader van een project, maar de intentie is wel om deze olievlek groter te maken. Want er is nog heel veel winst te behalen.”
Opbrengstdata is in de ogen van Nicole Bartelds al een waardevolle graadmeter. Die maken inzichtelijk waar de verschillen in een perceel zitten. De Databoerin heeft zelf ook de beschikking over een bodemscan. “Maar ook met satellietbeelden en bodemmonsters kun je goed in kaart brengen waar de verschillen in pH, vruchtbaarheid of verdichting zitten. Wat voor verschillen zie je vervolgens in de loop van het seizoen? Aan de hand van de monitoringdata kun je op een eerder moment in het seizoen bepalen waar de opbrengst op plekken goed wordt. De data leert je om eventueel eerder in te grijpen.”
Door de drukte op het agrarische bedrijf gunnen de ondernemers zich vaak te weinig tijd om achter te computer te zitten en goed te kijken naar wat de verzamelde data zegt en daar uiteindelijk ook naar te handelen. “Soms kloppen mensen aan voor advies als ze net een drone of een sensor hebben aangeschaft, die bijvoorbeeld biomassa meet. Daar willen ze dan wat mee. Direct actie. Dan probeer ik met ze in gesprek eerst in beeld te krijgen wat de problemen zijn die ze willen oplossen”
Voor de stikstofbehoefte van aardappelen bestaan rekenmodellen om eventueel in het seizoen variabel bij te sturen. Voor veel toepassingen bestaan die echter niet. “De variatie van bemesten bijvoorbeeld pas je toe aan de hand van je bemestingsruimte. Je voegt daar jouw inzicht en ervaring over de percelen bij en je volgt bijvoorbeeld satellietbeelden om bij te sturen.” Het één-op-één koppelen van deze wijze van smart farming aan bijvoorbeeld opbrengstverbetering is lastig. “Vooral op de korte termijn. Je bent vooral bezig met inzicht aan het opbouwen dat je in de jaren daarna terugverdient. Dat geldt ook voor bijvoorbeeld een bodemscan. Dat is een investering om een situatie inzichtelijk te maken waar je de komende jaren profijt uit kan halen. Uiteindelijk is smart farming ook het extra inbrengen van kennis om risico’s te vermijden. Dit is een hele andere insteek dan alleen het gebruiken van een machine die bijvoorbeeld variabel kan poten.” Volgens Bartelds is er veel mogelijk door op basis van taakkaarten op plekken nauwer of ruimer te poten om uiteindelijk meer opbrengst te halen en pootgoed te besparen. “Maar het interpreteren van de taakkaart is cruciaal.”
Een pasklaar advies of je meer of minder moet bemesten, heeft Bartelds niet klaar. “Dat hangt echt van de uitgangssituatie af. Ga je voor de ‘Amerikaanse benadering’ door meer te bemesten op de betere stukken om daar het rendement te verhogen? Of kies je voor een egaler gewas en ga je de plekken die achterblijven bijbemesten en kies je voor minimale uitspoeling. Over het algemeen zal de keuze in Nederland op het tweede vallen. Vanwege de dure grond en de beperkende wetgeving is een egaal gewas vaak de verstandige oplossing Met granen kun je wellicht wel voor de Amerikaanse benadering kiezen. Met pootgoed is een egale maatsortering ook nog een argument. In het zetmeelgebied gaat men voor de kilo’s. Wat dat betreft is het altijd maatwerk. En probeer eerst ook er achter te komen waarom er verschillen in een perceel zitten voor je iets variabel toepast. Misschien is er wel veel meer winst te halen uit een andere rassenkeuze. Het boerenvakmanschap versterk je met data. Dat is smart farming.”
Op het akkerbouwbedrijf van haar man wordt inmiddels ook gekeken naar variabel bemesten en poten. Bij Bartelds Landbouw hebben zich altijd wel bezig gehouden met het in stand houden van het organische stofgehalte in de bodem voor de vruchtbaarheid, maar door de maatschappelijke uitdagingen is de behoefte aan smart farming ook daar de laatste jaren aangewakkerd. Het areaal aardappelen is ongeveer honderdvijftig hectare. “In voorgaande jaren heeft een collega-akkerbouwer met een kunstmeststrooier variabel bijbemest. We hebben er een goed gevoel bij gekregen, voordat we zelf hebben geïnvesteerd. Nu kijken we naar het variabel poten op basis van variatie in organische stofgehalte, waarop we de afstanden eventueel vergroten of verkleinen.”
De ontwikkelingen op het ‘thuisbedrijf’ passen in het bredere plaatje van de landbouw, waar de interesse voor precisielandbouw wordt aangewakkerd. Bij de agrariërs die Bartelds begeleidt ontstaan mooie dingen. “Zo maakt één van die boeren gebruik van een sensor voor de bladontwikkeling. Op basis daarvan varieert hij met gewasbeschermingsmiddelen. Er komt geen taakkaart aan te pas. Niet iedere toepassing past op ieder bedrijf. Daar probeer ik ook zo eerlijk mogelijk in te zijn. Uiteindelijk is mijn begeleiding ook niet voor eeuwig. Het is de bedoeling dat de boeren zelfstandig met hun data aan de slag kunnen gaan. Ik help hun alleen op weg.” Het concept van de Databoerin hoopt Bartelds op termijn over het hele land uit te rollen. “Wellicht met de keuze tussen opstartcursussen in het begin om grotere groepen op gang te helpen tot aan full service met intensieve begeleiding als een personal coach. Het helpt al als je weet dat je Nicole kunt bellen, als je ergens tegenaan loopt”
Voor Bartelds is voor iedereen de boodschap in het begin helder. “Investeer in eerste instantie niet in een machine maar in het verkrijgen van inzicht. Leer de verschillen ontdekken, zoek naar de oorzaak en leg dan de vervolgvraag neer: Wat wil ik er mee en wat kan ik uiteindelijk met dit inzicht doen? Dat is slim boeren, oftewel smart farming.”